Wspólna przestrzeń - wspólne decyzje

Projekt dofinansowany ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich www.pozytek.gov.pl

Czym jest i czemu służy planowanie przestrzenne?

Większość osób kojarzy planowanie przestrzenne ze znaną scenką w kultowym filmie Stanisława Barei ?Poszukiwany, poszukiwana? (1972r.). W tej scence zespół architektów pochyla się nad makietą nowego osiedla mieszkaniowego. Dyrektor (w tej roli doskonały Jerzy Dobrowolski) przygląda się makiecie i wprowadza własne poprawki urbanistyczne. Przestawia jeden z najwyższych budynków na środek jeziorka otoczonego parkiem. Jeden z projektantów zwraca się do dyrektora: - Panie dyrektorze, tu jest jezioro! Nieco zdezorientowany dyrektor próbuje znaleźć inne miejsce dla budynku stojącego w jeziorze. Po pewnym namyśle stwierdza jednak: - A to nie, nie... A nie, dobrze! To jezioro damy tutaj... a ten niech sobie stoi w zieleni. Mówiąc to przenosi jezioro w inne miejsce, a wysoki budynek zostawia na miejscu jeziora w środku terenu zieleni.

Na ile zmieniły się metody i tok postępowania w planowaniu przestrzennym od tamtych czasów? Postaramy się to wyjaśnić, korzystając z różnych źródeł informacji, z obowiązujących przepisów oraz z własnego doświadczenia.

Planowanie przestrzenne - nazywane tradycyjnie urbanistyką, jest złożoną, interdyscyplinarną dziedziną, która bazuje na wiedzy wielu dyscyplin naukowych (m.in. przyrodniczych, społecznych i technicznych). Dlatego w procesie planowania przestrzennego bierze udział zespół specjalistów zajmujących się m.in. komunikacją i infrastrukturą techniczną, gospodarką wodną, ochroną środowiska przyrodniczego. Planista przestrzenny jest ekspertem w odniesieniu do podstaw teoretycznych i prawnych oraz praktycznego ich zastosowania, harmonizuje cele przestrzenne i społeczne, z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju, przetwarza na plan wymagania zleceniodawcy, którym najczęściej są władze gmin. Wymagania te dotyczą głównie: polityki społecznej, gospodarki terenami i ich przeznaczenia, etapowania itp.

Z różnych stosowanych definicji wynika, że zadaniem planowania przestrzennego jest: racjonalne gospodarowanie przestrzenią w procesie przekształcania jej struktury, uwzględniające uwarunkowania przyrodnicze, społeczne, gospodarcze i kulturowe oraz zasady ładu przestrzennego przy zachowaniu dbałości o środowisko przyrodnicze i ochronę wartości kulturowych. Ma ono zapewnić prawidłowy rozwój kraju, regionów, powiatów, gmin i miast, jest więc integralnym składnikiem planowania rozwoju odnoszącego się do konkretnego obszaru.

Wśród głównych zadań planowania przestrzennego wymienia się:

• optymalne wykorzystanie przestrzennie zróżnicowanych cech i walorów obszaru objętego planowaniem dla osiągnięcia celów rozwojowych,
• racjonalne rozmieszczenie i koordynację w czasie i przestrzeni wszelkich działań rozwojowych pozwalające na uzyskanie efektu synergii tych działań i zachowanie wymagających ochrony istniejących cech terytorium objętego planowaniem.

Ustawa z 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, wymienia następującą listę zagadnień uwzględnianych w dokumentach planistycznych:

1. wymagania ładu przestrzennego, w tym urbanistyki i architektury,
2. walory architektoniczne i krajobrazowe,
3. wymagania ochrony środowiska, w tym gospodarowania wodami i ochrony gruntów rolnych i leśnych,
4. wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej,
5. wymagania ochrony zdrowia oraz bezpieczeństwa ludzi i mienia, a także potrzeby osób niepełnosprawnych,
6. walory ekonomiczne przestrzeni,
7. prawo własności,
8. potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa,
9. potrzeby interesu publicznego,
10. potrzeby w zakresie rozwoju infrastruktury technicznej, w szczególności sieci szerokopasmowych.

Planowanie przestrzenne jest więc instrumentem gospodarki przestrzennej, będącej elementem systemu gospodarki narodowej. Gospodarka przestrzenna, której przedmiotem jest przestrzeń, a celem zaspokajanie podstawowych potrzeb mieszkańców w efekcie zaplanowania i zgodnego z nim zagospodarowania terenów, jest działalnością służącą racjonalnemu wykorzystania przestrzeni w zgodzie z potrzebami społeczeństwa, w wyniku przekształceń istniejącego stanu przestrzeni w stan pożądany, uwzględniający wynegocjowane cele społeczne.

Na podstawie powyższych rozważań i definicji można stwierdzić, że planowanie przestrzenne służy realizacji celów i kierunków rozwoju różnych obszarów i jest narzędziem zarządzania dla ustawowo upoważnionych podmiotów władzy publicznej w granicach podlegających ich jurysdykcji.

W polskim systemie planowania przestrzennego obowiązuje więc hierarchia, odpowiadająca różnym poziomom zarządzania (krajowemu, wojewódzkiemu, powiatowemu, gminnemu).