| Awarie przemysłowe |
|
Skutki awarii przemysłowych
1 Definicja ?poważnych awarii? według Dyrektywy Komisji Europejskiej 96/82/WE Tragiczne skutki awarii przemysłowych Jedna z pierwszych głośnych katastrof ekologicznych wydarzyła się w Flixborough (Wielka Brytania). W czerwcu 1974 roku z nieszczelnego rurociągu w zakładach chemicznych Nypro Ltd. wyciekło około 80 ton gorącego ciekłego cykloheksanu. Mieszanina par cykloheksanu i powietrza spowodowała eksplozję o sile równoważnej wybuchowi 30 t TNT3. W wyniku katastrofy śmierć poniosło 28 pracowników zakładu, 36 odniosło ciężkie obrażenia, a kilkaset osób poza terenem zakładu zostało dotkniętych różnymi skutkami wybuchu. Obiekty znajdujące się na terenie zakładu oraz w jego sąsiedztwie w promieniu ok. 5 km zostały całkowicie zniszczone4.
 Dwa lata po tym zdarzeniu, 10 lipca 1976 roku w zakładach ICMESA w Seveso (20 km od Mediolanu, Włochy), w których produkowano pestycydy nastąpiło otwarcie zaworu bezpieczeństwa i gwałtowna reakcja, która doprowadziła do emisji ok. 2 ton niebezpiecznych substancji chemicznych o wysokiej temperaturze. W wyniku katastrofy do atmosfery przedostały się pyły zawierające m.in. najbardziej toksyczną z dioksyn, czyli 2,3,7,8-tetrachlorodibenzoparadioksyny (TCDD). Śmiertelna dawka tej substancji dla dorosłego człowieka wynosi 0,1 mg. Skażeniu uległo 1500 ha obszaru w rejonie Seveso o dużej gęstości zaludnienia. Ewakuowano z niego 730 osób, a około 700 mieszkańców uległo poważnemu zatruciu. Zginęło wiele zwierząt, skażona została woda, gleby i rośliny. Pobliskie tereny do dnia dzisiejszego nie nadają się do uprawy ani zamieszkania5. Katastrofa w Seveso stała się impulsem, do rozpoczęcia międzynarodowej debaty na temat zagrożeń stwarzanych przez zakłady przemysłowe magazynujące lub wytwarzające substancje niebezpieczne. W celu zdefiniowania tych zagrożeń oraz ich skutków, a także sposobów zapobiegania i przeciwdziałania, Komisja Europejska opracowała w 1982 roku Dyrektywę ?Seveso? o zagrożeniach poważnymi wypadkami spowodowanymi działalnością przemysłu (Dyrektywa 82/501/EWG). Dyrektywa opierała się na założeniu, że najlepsze efekty daje polityka zapobiegania ewentualnym awariom u źródła przez uwzględnienie aspektów bezpieczeństwa na wszystkich etapach projektowania, budowania i eksploatacji6. Została ona znowelizowana Dyrektywą ?Seveso II? o kontroli zagrożeń poważnymi wypadkami.  Zanim jednak znowelizowano Dyrektywę ?Seveso?, 3 grudnia 1984r. w miejscowości Bhopal (Indie) nastąpiło uwolnienie do atmosfery około 40 ton par izocyjanianu metylu (MIC), substancji zaliczonej do silnie toksycznych. Awaria w Bhopalu ? uważana za jedną z najtragiczniejszych chemicznych katastrof przemysłowych, miała miejsce w zakładach Union Carbide produkujących insektobójczy carbaryl (nazwa handlowa Sevin i Temik). Ponieważ zakłady znajdowały się na gęsto zaludnionych terenach, więc chmura toksycznego gazu zabiła natychmiast prawie 2000 osób. Następne 8000 zmarło w ciągu następnych 10 lat. Według danych organizacji pozarządowej The Bhophal Victim's Support Committee, katastrofa pochłonęła ponad 15 tys. ofiar śmiertelnych, a około 200 tys. mieszkańców Bhopalu zostało bardzo ciężko i nieodwracalnie porażonych przez trujący gaz. Tylko szybka ewakuacja ponad 200 tys. mieszkańców Bhopalu zapobiegła większym rozmiarom tragedii. Jednak oficjalna liczba ofiar nie jest znana do tej pory. Różne źródła podawały różne dane. Badania wykonane w 2004 roku na zlecenie BBC wykazały, że chemikalia przeniknęły też do wód gruntowych, co doprowadziło do skażenia wody pitnej na dużym obszarze więc rozmiary katastrofy mogą być jeszcze większe.  Kolejna wielka katastrofa poruszyła wyobraźnię opinii światowej. Skala tego zdarzenia uświadomiła obywatelom wielu państw, że jego skutki mogą dosięgnąć mieszkańców miejscowości położonych tysiące kilometrów od miejsca awarii. W nocy 26 kwietnia 1986 roku w elektrowni atomowej w Czarnobylu - nieopodal miasta Prypeć, doszło do eksplozji i pożaru reaktora czwartego bloku elektrowni. Do atmosfery wydostało się wówczas ponad 50 ton substancji promieniotwórczych: plutonu, jodu, cezu i strontu. Brak dostępu do rzetelnych i sprawdzonych informacji (ukrywanych przez cenzurę byłego ZSRR) o przyczynach i rozmiarach katastrofy, wywołał spekulacje i zamieszanie na świecie. Według niektórych źródeł promieniowanie po katastrofie w Czarnobylu było 10 razy większe niż, to po wybuchu bomby atomowej w Hiroszimie. Według oficjalnych danych na działanie bardzo wysokich dawek promieniowania jonizującego, narażonych było zaledwie 134 pracowników elektrowni jądrowej i służb ratowniczych, u których rozwinęła się ostra choroba popromienna. Dwudziestu ośmiu z nich zmarło w wyniku napromieniowania, a dwóch od poparzeń. To jedyne bezpośrednie ofiary śmiertelne. Do gaszenia pożaru oraz do likwidowania skutków awarii, władze radzieckie ściągnęły wówczas około 380 tysięcy osób ? strażaków i żołnierzy. Natomiast na temat ilości zgonów spowodowanych chorobą popromienną podawane są różne dane. Magazyn ?USA Today? szacuje, że liczba zmarłych przekroczyła 10 tys. osób, rosyjski dwutygodnik ?Echo Planety? podał informację, że zginęło 300 tys. osób, natomiast 13 października 1995r., agencja Reutera donosiła o 800 tys. dzieci dotkniętych skutkami czarnobylskiej awarii. Radioaktywna chmura znad Czarnobyla rozprzestrzeniła się niemal po całej Europie. 27 kwietnia stacje pomiarowe w północnej Finlandii odnotowały silny wzrost promieniowania powietrza. Badanie składu izotopowego oraz analiza spektralna wskazywały na awarię reaktora jądrowego, a nie wybuch atomowy. Dzień później, 28 kwietnia, alarm podniosły stacje pomiarowe w Szwecji i Danii. Również i tam w powietrzu gwałtownie zwiększyła się ilość radioaktywnych cząstek. W niektórych rejonach Szwecji radioaktywność przekroczyła normy nawet 10 tys. razy. 30 kwietnia również w Niemczech, Austrii i w Szwajcarii stacje pomiarowe odnotowały skażenie powietrza. 1 maja radioaktywne chmury dotarły już nad południowe Niemcy. 28 kwietnia o godz. 7 rano placówka Służby Pomiarów Skażeń Promieniotwórczych w Mikołajkach odnotowała kilkakrotny wzrost promieniowania gamma, a promieniowanie beta wzrosło ponad 700 razy. Wkrótce potem zaczęły docierać do Centralnego Laboratorium Ochrony Radiologicznej w Warszawie meldunki z innych stacji pomiarowych w Polsce o gwałtownym wzroście radioaktywności powietrza. Jednak najbardziej ucierpiały tereny dzisiejszej południowej Białorusi oraz północnej Ukrainy, gdzie w skażonych rejonach mieszkało ponad 4 mln ludzi. Od 27 kwietnia do 7 maja 1986 roku ze skażonych rejonów położonych w pobliżu Czarnobyla wysiedlono 116 tys. osób. Do dziś zamknięte pozostaje miasto Prypeć. W latach 1986-1987 w obu republikach ZSRR ? w Białorusi i na Ukrainie, usunięto liczbę ciąż równą jednej trzeciej liczby wszystkich urodzonych w tym czasie dzieci w Europie Wschodniej. Zdesperowane kobiety rezygnowały z macierzyństwa, gdyż bały się rodzić mutanty7. 3 TNT ? trotyl, materiał wybuchowy Dyrektywa ?Seveso II? - czy wystarczy tworzyć przepisy? Dyrektywa 96/82/WE ? znana jako ?Seveso II?, przyjęta została przez Komisję Europejską 9 grudnia 1996r. Jest ona nowelizacją wcześniejszej Dyrektywy 82/501/EEC z dnia 21 lipca 1982r. (?Seveso?), która uzupełniona została o nowe regulacje dotyczące koncepcji oraz wymagań w zakresie systemów zarządzania bezpieczeństwem, planowania w sytuacjach nadzwyczajnych i planowania przestrzennego. Dyrektywa ?Seveso II? skupia się na zapobieganiu zagrożeniom poważnymi wypadkami z udziałem niebezpiecznych substancji oraz na ograniczaniu ich skutków w razie wystąpienia awarii. Jej treść odnosi się nie tylko do człowieka (aspekty bezpieczeństwa i zdrowia), ale także do środowiska. Ustalenia dyrektywy obejmują działalność przemysłu oraz składowania niebezpiecznych substancji chemicznych, za wyjątkiem zakładów wojskowych, wojskowych obiektów przemysłowych lub magazynów, bezpieczeństwa nuklearnego, transportu niebezpiecznych substancji - także za pomocą rurociągów, a także ich tymczasowego składowania poza zakładem. Regulacje dyrektywy dotyczą dwóch zagadnień: środków kontroli przeznaczonych do zapobiegania poważnym awariom oraz środków kontroli przeznaczonych do likwidacji skutków poważnych awarii. Jej przepisy poza ustaleniami mającymi na celu bezpośrednią kontrolę zakładów podlegających obowiązkowi rejestrowania oraz opracowywania programów zapobiegania poważnym awariom, pozwalają także działać pośrednio na zmniejszanie skutków katastrof poprzez wprowadzenie ograniczeń dotyczących odległości, jaka powinna dzielić zakłady przemysłowe i zabudowę mieszkaniową. Decyzja o zamieszczeniu tych ustaleń w Dyrektywie wynikała z tragicznych skutków awarii, która wydarzyła się w Bhopalu, gdzie zakłady przemysłowe produkujące toksyczne związki chemiczne, usytuowane były bardzo blisko gęsto zaludnionych osiedli ludzkich. Inna znamienna w skutkach katastrofa, która miała miejsce w listopadzie 1986r. jeszcze przed wprowadzeniem w życie Dyrektywy ?Seveso II?. W magazynach firmy Sandoz ? potentata na rynku pestycydów, znajdujących się w Bazylei (Szwajcaria) doszło do pożaru. Wraz z wodą używaną do jego gaszenia trafiły do kanalizacji, a stamtąd do Renu ogromne ilości pestycydów produkowanych na bazie rtęci i cynku oraz związków fosforoorganicznych. Szacuje się, że masa toksycznych substancji, które trafiły do rzeki wynosiła ok. 30 ton. W efekcie tej katastrofy zniszczone zostało życie biologiczne w Renie na odcinku 400 km. W ciągu doby na brzegi rzeki wyrzucone zostały setki ton martwych ryb. Na szczęście udało się w krótkim czasie zamknąć wszystkie ujęcia wody zaopatrujące miasta w Niemczech i w Holandii. Szybkie działanie zapobiegło tragedii skażenia wody pitnej dostarczanej kilkuset milionom mieszkańców państw położonych nad Renem. We Francji z powodu skażenia wód Renu upadła działalność gospodarcza związana z żeglugą, rybołówstwem i turystyką nad rzeką. Regeneracja Renu po katastrofie trwała ponad 10 lat.  Pomimo obostrzeń i nowych procedur wprowadzonych Dyrektywą ?Seveso II?, 13 maja 2000r. doszło do kolejnego tragicznego wypadku. W magazynach zakładów SE Fireworks znajdujących się w gęsto zabudowanym obrębie miasta Enschede (Holandia) wybuchł pożar, który doprowadził do eksplozji materiałów pirotechnicznych. W wyniku katastrofy zginęło 20 osób, a około 1000 osób odniosło ciężkie obrażenia ciała i poparzenia. Zniszczonych zostało ponad 600 budynków. Katastrofa była wynikiem zaniedbań w zakresie bezpieczeństwa, m.in. brakiem zezwoleń na magazynowanie dużych ilości wyrobów pirotechnicznych. Rok później, 21 września 2001r. w zakładach AZF firmy Grande Paroisse (Tuluza, Francja) magazynujących ok. 400 ton azotanu amonu, miała miejsce seria wybuchów, w wyniku których zmarło 30 osób, a 2500 zostało rannych8. Przyczyna katastrofy nie została ustalona. Aby zmniejszyć ryzyko ludzkiego błędu i dzięki temu zwiększyć bezpieczeństwo, zarządzający zakładami lub instalacjami przemysłowymi mają obowiązek wprowadzenia strategii zapobiegania awariom oraz systemu zarządzania bezpieczeństwem, co przekłada się na przygotowanie raportu bezpieczeństwa i wewnętrznego planu ratowniczego. Właściwe organy władzy państwowej muszą przygotowywać zewnętrzny plan ratowniczy, uwzględniający współpracę międzyregionalną i przygraniczną tam, gdzie konieczne jest wspólne zapobieganie lub wspólne działania związane z poważnymi awariami oraz opracować program inspekcji, który powinien zakładać przeprowadzenie jednej inspekcji na miejscu raz w roku.  8 Agnieszka Gajek, Wojciech Zatorski, Awarie chemiczne ? fakty i prawodawstwo, http://tworzywa.com.pl/zagadnienia/zagadnienia.asp?ID=1161 Katastrofy przemysłowe w Polsce Największa katastrofa chemiczna w Polsce wydarzyła się 26 czerwca 1971 r. w rafinerii ropy naftowej w Czechowicach-Dziedzicach. Doszło do niej po uderzeniu pioruna w kopułę jednego ze zbiorników z ropą naftową. Zbiornik stanął w płomieniach, a płonąca ropa rozlała się wokół pozostałych zbiorników. Pomimo tego nie przerwano w odpowiednim czasie przetłaczania ropy z płonącego zbiornika na oddział destylacji. Nie zaprzestano również tłoczono ropę z cystern kolejowych do sąsiedniego zbiornika. Można więc uważać, że katastrofa wynikała z paraliżu decyzyjnego. Pożar doprowadził do wybuchu palących się zbiorników z ropą. W wyniku katastrofy zginęło 37 osób, a ponad 100 zostało ciężko poparzonych. Pożar który udało się opanować po 60 godzinach, spowodował ogromne straty materialne i skażenie środowiska.  Kolejna katastrofa wydarzyła się w 1993 roku w Zakładach Tworzyw Sztucznych ?Nitro-Erg? w Krupskim Młynie i spowodowana była wybuchem dynamitu ?Dynex? konfekcjonowanego w tych zakładach. Inne groźne zdarzenie miało miejsce w 1994 roku na terenie ?Petrochemii Płockiej? (obecnie ?Orlen? S.A.) i była wynikiem wybuchu gazu opałowego. Eksplozja spowodowała rozszczelnienie rurociągów oraz pożar, a także przewrócenie komina o wysokości 55 m, którego fragmenty uszkodziły biegnącą obok estakadę9.  9 Agnieszka Gajek, Wojciech Zatorski, Awarie chemiczne ? fakty i prawodawstwo, http://tworzywa.com.pl/zagadnienia/zagadnienia.asp?ID=1161 Awarie przemysłowe w przepisach krajowych Dopiero w 2001 roku weszły w życie ustawy szczegółowo regulujące zagadnienia dotyczące zakładów przemysłowych mogących stwarzać zaroszenie katastrofą, są to: ustawa Prawo ochrony środowiska, która została uchwalona przez Sejm 27 kwietnia 2001 r. oraz ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw. Wcześniej zagadnienia te regulowane były m.in. przez:
Dzięki wprowadzonym w 2001 roku zmianom udało się dostosować prawo polskie do prawa Unii Europejskiej w tym obszarze zagadnień. Postanowienia znowelizowanej Dyrektywy 96/82/WE, w ramach wdrażania w Polsce przepisów Unii Europejskiej, znalazły swoje odzwierciedlenie w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz.627), w której przepisy dotyczące zapobiegania i ograniczania poważnych awarii przemysłowych zostały zawarte w Tytule IV. ?Poważne awarie przemysłowe?, m.in. w art. 243 - 271. Ustawa wprowadziła m.in. instrumenty prawne służące przeciwdziałaniu poważnym awariom przemysłowym oraz określa podstawowe obowiązki osób prowadzących zakłady stwarzające ryzyko wystąpienia poważnej awarii, jak również obowiązki organów właściwych w sprawach poważnych awarii. W regulacji tej kluczowym organem administracji staje się komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej.  Zgodnie w wymogami Dyrektywy ?Seveso II?, Prawo ochrony środowiska ustanowiło dwa rodzaje zakładów przemysłowych stwarzających ryzyko wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, której skutki mogłyby spowodować katastrofę ekologiczną:
O zakwalifikowaniu zakładu do kategorii o ?zwiększonym ryzyku" lub o ?dużym ryzyku" decyduje rodzaj i ilość substancji niebezpiecznych znajdujących się na terenie zakładu. Substancja niebezpieczna to jedna lub więcej substancji, albo mieszaniny substancji, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze mogą, w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub środowiska. Według art. 3 pkt 37 ustawy substancją niebezpieczną może być surowiec, produkt, półprodukt, odpad, a także substancja powstała w wyniku awarii. Podstawę do zakwalifikowania zakładu do tych dwu kategorii zakładów stanowi właściwe rozporządzenie ministra gospodarki11. Ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska z dnia 20 lipca 1991 r. nałożyła na Głównego Inspektora Ochrony Środowiska obowiązek prowadzenia rejestru potencjalnych sprawców poważnych awarii oraz zdarzeń o znamionach poważnej awarii i poważnych awarii12. Według stanu na dzień 31 grudnia 2007 r. rejestr zakładów i potencjalnych sprawców poważnych awarii w Polsce obejmował 1157 zakłady, w tym 158 stanowiły zakłady o dużym, a 208 - o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej oraz 791 pozostałych zakładów, które mogą spowodować poważną awarię. Najwięcej zakładów typu ZDR było w woj. śląskim (15 zakładów) oraz dolnośląskim i kujawsko-pomorskim (14 zakładów), a typu ZZR ? w mazowieckim (34 zakłady)13. Natomiast Prawo ochrony środowiska zobowiązuje prowadzących takie zakłady do sporządzania programu zapobiegania poważnym awariom przemysłowym oraz wewnętrznego i zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego, a także do opracowania i wdrożenia systemu bezpieczeństwa oraz raportu o bezpieczeństwie. Ustalenia te miały zapobiegać m.in. takim awariom jak ta, która wystąpiła w 1971 r. w Czechowicach-Dziedzicach. Zbiorniki na ropę naftową, które uległy pożarowi nie posiadały odpowiedniej instalacji przeciwpożarowej, m.in. rury do tłoczenia wody i piany były przerdzewiałe i niedrożne. Brak było także planów awaryjnych, w tym także planów ratowniczych na wypadek pożaru zbiorników.  Według danych Inspekcji Ochrony Środowiska w roku 2007 r. wystąpiły 133 zdarzenia mające znamiona poważnej awarii: najwięcej w województwie mazowieckim (powyżej 20). Po przeprowadzonej analizie stwierdzono, że najczęściej takie zdarzenia miały miejsce na terenie zakładów (68 zdarzeń) oraz w transporcie (36 zdarzenia). Pozostałe to zdarzenia, które nastąpiły na terenie obiektów, których nie można zaliczyć do zakładów, transportu lub zanieczyszczenia wód powierzchniowych14. Przykłady zarejestrowanych zdarzeń:
10 Instytut Ochrony Środowiska, Biblioteka Nadzwyczajnych Zagrożeń, Zeszyt 2, APELL, Świadomość zagrożeń i możliwości przygotowania się na wypadek wystąpienia awarii na szczeblu lokalnym, Procedura reagowania na awarie technologiczne, Regionalny Ośrodek Koordynacyjny EKG ONZ ds. szkolenia i ćwiczeń w zakresie awarii przemysłowych, Warszawa 1999 Planowanie przestrzenne ? instrument przeciwdziałania awariom przemysłowym Poza regulacjami dotyczącymi tworzenia m.in. rejestrów zakładów i potencjalnych sprawców poważnych awarii oraz wewnętrznego i zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego Prawo ochrony środowiska reguluje kwestie w zakresie zagospodarowania przestrzennego i realizacji inwestycji. Ustawa stawia wymóg mówiący, że w koncepcji, strategiach, planach i studiach (?) określa się rozwiązania niezbędne do zapobiegania powstawaniu zanieczyszczeń, zapewnienia ochrony przed powstającymi zanieczyszczeniami oraz przywracania środowiska do właściwego stanu15. Według art. 73 ust. 3 ustawy zabrania się budowy zakładów stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, a w szczególności zagrożenie wystąpienia poważnych awarii w granicach administracyjnych miast oraz w obrębie zwartej zabudowy wsi. Nie dotyczy to jednak budowy i rozbudowy zakładów na terenach wskazanych przez miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego jako tereny przeznaczone do działalności produkcyjnej, składowania i magazynowania, jeżeli plany te nie zawierają ograniczeń dotyczących zakładów stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowi ludzi16. Ustawa z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym zawiera następujący zapis: w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzględnia się między innymi wymagania ochrony zdrowia oraz bezpieczeństwa ludzi i mienia. Organ sporządzający studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego dokumenty planistyczne (wójt, burmistrz, prezydent), ma obowiązek uwzględnić w nich zadania wynikające z ponadlokalnych celów publicznych zawartych w planach krajowych i wojewódzkich, m.in. zadania służące realizacji Dyrektywy ?Seveso II?. Organ gminy ma obowiązek uwzględnienia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego wniosków i wytycznych dotyczących lokalizacji zakładów spełniających kryteria unijnej Dyrektywy ?Seveso II?, ponieważ stwarzają one potencjalne zagrożenie bezpieczeństwa ludności i jej mienia. Zazwyczaj w studiach gminnych ustalenia dotyczące zagrożeń formułowane są bardzo ogólnie, ograniczając się do zakazu lokalizacji zakładów stwarzających zagrożenie wystąpienia awarii przemysłowej w terenach zabudowanych (miasta lub wsi). Sporadycznie zdarza się, że studium gminne przenosi na język ustaleń planistycznych zapisy programu ochrony środowiska ? wojewódzkiego lub gminnego, w tej kwestii. W studiach i w planach miejscowych brak odpowiednich zapisów dotyczących zasad zagospodarowania terenów sąsiadujących z zakładami o dużym i zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii oraz z zakładami z tzw. listy potencjalnych sprawców poważnej awarii. Nie pojawiają się także ustalenia dotyczące ?bezpiecznej odległości?. Zakłady stwarzające zagrożenie wystąpienia poważnych awarii powinny być lokalizowane w bezpiecznej odległości od siebie, od osiedli mieszkaniowych, obiektów użyteczności publicznej, obiektów zamieszkania zbiorowego, od obszarów chronionych, na podstawie ustawy o ochronie przyrody lub na podstawie ustawy Prawo wodne, a także od upraw wieloletnich, od dróg krajowych i linii kolejowych o znaczeniu państwowym.  Przez odległość bezpieczną rozumie się odległość między zakładem stwarzającym niebezpieczeństwo poważnej awarii (zgodnie z przepisami art. 12 Dyrektywy ?Seveso II?) a jedną z form zabudowy użytkowaną przez ludzi lub terenem przyrodniczo wrażliwym. Określanie odległości bezpiecznej stosowane jest w krajach UE (m.in. w Niemczech i Szwecji). We Francji sporządza się także analizę skutków potencjalnej awarii, a w Wielkiej Brytanii i Holandii wykonuje się ocenę ryzyka poważnej awarii o określonych skutkach. W większości państw unijnych funkcjonują specjalne komórki administracyjne przeprowadzające konsultacje i ustalające bezpieczną odległość od zakładu na podstawie przeprowadzonych analiz i ocen oraz wytyczne do dokumentów planistycznych. Do dokumentów planistycznych (planu wojewódzkiego, studium gminnego, planów miejscowych) wykonywana jest prognoza oddziaływania na środowisko, w której powinna znaleźć się problematyka poważnych awarii w aspekcie bezpiecznej lokalizacji zakładów i obiektów podlegających Dyrektywie ?Seveso II?. Każdy nowo planowany zakład stwarzający ryzyko wystąpienia poważnych awarii jest zarazem inwestycją znacząco oddziałującą na środowisko17, dlatego do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach niezbędne jest przeprowadzenie procedury oceny oddziaływania na środowisko i sporządzenie raportu. Mają tu zastosowanie przepisy ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko18 regulujące udział społeczeństwa w postępowaniach, w których sporządzany jest raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. W przypadku budowy nowego zakładu lub modernizacji istniejącego prawo wymaga zachowania odpowiedniej odległość od budynków mieszkalnych i innych obiektów sąsiadujących z zakładem. Podobnie postępuje się w przypadku przeznaczenia terenów pod zabudowę mieszkaniową lub usługową w pobliżu zakładu przemysłowego. Określenie odległości bezpiecznej jest niezbędne na etapie decyzji środowiskowej wydawanej do warunków zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku planu miejscowego) lub do pozwolenia na budowę, w oparciu o właściwie przeprowadzoną procedurę oceny oddziaływania na środowisko i wytyczne wynikające z raportu ooś. Wyznaczenie odległości bezpiecznej powinno opierać się na dokumentacji znajdującej się w Państwowej Straży Pożarnej. Przy ustalaniu tej odległości niezbędna jest współpraca z organem PSP oraz Inspektorem Ochrony Środowiska, posiadającymi wiedzę na temat czynników powodujących zagrożenie wystąpienia awarii w zakładzie. W ramach dostosowywania prawa polskiego do wymogów unijnych w Programie wykonawczym do II Polityki Ekologicznej Państwa19 zapisane zostały przedsięwzięcia niezbędne do realizowania w latach 2002-2010, które maja spełnić wymagania m.in. Dyrektywy ?Seveso II?. Wszystkie te planowane przedsięwzięcia ukierunkowane zostały na działania profilaktyczne mające na celu niedopuszczenie do awarii bądź ograniczenie jej skutków, a także na działania ratownicze w przypadku zaistnienia awarii oraz na likwidację skutków awarii w środowisku, są to m.in. ?Opracowanie i realizacja programu informowania społeczeństwa o poważnych awariach przemysłowych i programu edukacji w tym zakresie?, ?Sporządzanie raportów o bezpieczeństwie, programów zapobiegania awariom oraz wewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych dla zakładów o dużym ryzyku (łącznie ok. 200 obiektów przemysłowych)? oraz ?Przygotowanie oszacowań ryzyka i innych dokumentów związanych z notyfikacją obiektów stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej i opracowanie komputerowego systemu informacji o takich obiektach na bazie unijnego systemu SPIRS (łącznie ok. 1000 obiektów przemysłowych)?. 15 art. 71 ust. 2 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska Bibliografia:
|
| Poprawiony: 19 października 2010 |
