Agenda 21 ? globalny program działań

Agenda 21 to program działań, który został zaprezentowany i przyjęty w czerwcu 1992 roku na największej Konferencji w historii Narodów Zjednoczonych, poświęconej problemom środowiska i rozwoju (United Nations Conference on Environment and Development, UNCD). Kulminacyjną częścią Konferencji był tzw. Szczyt Ziemi, który zgromadził przedstawicieli rządów i głowy państw ze 180 krajów świata i doprowadził do przyjęcia przez nie dokumentów końcowych, z których najważniejsze to: Deklaracja z Rio i Agenda 21.

W pierwszym dokumencie - Deklaracji z Rio - zawarto zasady określające prawa i obowiązki państw w ich dążeniu do trwałego rozwoju ludzkości i zapewnieniu jej dobrych warunków życia. Sygnatariusze Deklaracji - w tym także Polska - stwierdzają , że jedyną drogą osiągnięcia długotrwałego wzrostu gospodarczego jest zachowanie i ochrona zasobów przyrody.

Drugi dokument - Agenda 21 - zawiera podstawowe zalecenia dotyczące ochrony i kształtowania środowiska życia człowieka, zwracając uwagę na szereg jego uwarunkowań społecznych i ekonomicznych oraz ochronę zasobów naturalnych, a także racjonalne gospodarowanie nimi w celu zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju.

Więcej:

http://www.fob.org.pl/agenda--153_754.htm

Przygotowania do Konferencji ONZ trwały 3 lata. Był to długotrwały proces przemian zarówno w sferze świadomości jak i podejścia do spraw ochrony środowiska, który zaowocował opracowaniem szeregu ważnych dokumentów o randze aktów międzynarodowych (w tym Deklaracji z Rio i Agendy 21), określających ramy wspólnych działań - rządów i elit politycznych, pracodawców i pracowników, działaczy społecznych, samorządów i zwykłych ludzi - zapewniających trwały rozwój i ukierunkowanych na ochronę środowiska i zasobów przyrody.

Zaakceptowany w Rio de Janeiro bez zastrzeżeń Globalny Program Działań, czyli Agenda 21, prezentuje cele i kierunki rozwiązań światowych problemów ochrony środowiska u progu XXI wieku. Zawiera również zalecenia dla wszystkich uczestników procesu realizacji celów zrównoważonego rozwoju. Jednak najistotniejszą zaletą tego dokumentu jest to, że każdy obywatel - bez względu na pełnioną funkcję i wykształcenie - znajdzie wśród wymienionych zadań pole działania dla siebie oraz to, że uczestnictwo w realizacji tych zadań pociąga za sobą zmiany we wszystkich sferach życia - od polityki poczynając, a na stylu życia i systemie wartości kończąc.

Agenda 21 zaproponowała więc nie tylko ogólne rozwiązania prowadzące do poprawy stanu środowiska w skali światowej, ale pobudziła systemowe podejście do problemów lokalnych w powiązaniu z sytuacją globalną. Tak więc w czerwcu 1992 roku świat otrzymał jedyny w swoim rodzaju, liczący ok. 800 stron dokument, który tworzyło tysiące ludzi na całym świecie - kobiety, młodzież, działacze organizacji społecznych, przedstawiciele władz lokalnych i państwowych, związków zawodowych, naukowcy, dziennikarze, nauczyciele, przedsiębiorcy i duchowni. Wszyscy oni podjęli się tego bezprecedensowego zadania wiedząc, że tylko wspólnie mogą tworzyć wizję przyszłości i tylko wspólnie mogą ją urzeczywistniać.

Agenda 21 składa się z czterech części. W pierwszej omówione zostały zagadnienia społeczne i ekonomiczne. Druga - najobszerniejsza - zawiera problemy ochrony i gospodarowania zasobami naturalnymi w ujęciu ekorozwoju. Część trzecia porusza kwestie roli głównych grup społecznych i konieczności wzmocnienia ich roli w realizacji Agendy 21. Ostatni dział dotyczy możliwości realizacyjnych poszczególnych zadań i zaleceń.

Najważniejszą zaletą Agendy 21 jest jej dynamiczny charakter. Pozwala to na realizację zawartych w niej zaleceń w różny sposób, zależnie od problemów i warunków lokalnych, priorytetów i obszaru objętego programem działań.

Więcej:

http://www.un.org/esa/sustdev/natlinfo/natlinfo.htm

?Szczyt Ziemi? zapoczątkował pracę nad wieloma programami regionalnymi lub tematycznymi, wzorowanymi na Agendzie 21. Jednym z nich jest Agenda 21 dla regionu Morza Bałtyckiego, którą zainicjowali szefowie rządów państw regionu i ministrowie spraw zagranicznych na spotkaniu w ramach Rady Państw Morza Bałtyckiego (RPMB) oraz Unia Europejska. Dlatego też ?Bałtyk 21? obejmuje wszystkie kraje Nordyckie i inne kraje położone wokół Morza Bałtyckiego. Jeśli chodzi o Federację Rosyjską ?Bałtyk 21? obejmuje tylko jej część północno-zachodnią. Unia Europejska również wzięła udział w przygotowaniu i realizacji programu ?Bałtyk 21?.

http://www.baltic21.org/attachments/report_no_1_98__agenda_21_for_bsr___polish.pdf

W 2002 roku w Johannesburgu odbył się kolejny Światowy Szczyt Zrównoważonego rozwoju (Rio+10), na którym podsumowano postępy w realizacji zaleceń Agendy 21 i przyjęto następująca dokumenty programowe: PLAN DZIAŁAŃ i Deklaracja Polityczna.

Plan działań przyjęty w Johannesburgu ma stanowić rozwinięcie osiągnięć dokonanych od czasu UNCED (w 1992 roku) i ma się przyczynić do przyspieszenia realizacji pozostałych celów. Dlatego, sygnatariusze dokumentu zobowiązali się do podjęcia konkretnych kroków i użycia właściwych środków na wszystkich szczeblach oraz do pogłębienia współpracy międzynarodowej, z uwzględnieniem 7. Zasady Deklaracji z Rio, czyli zasady wspólnej, lecz zróżnicowanej odpowiedzialności. Działania te będą przyczyniać się również do zintegrowania trzech elementów składowych zrównoważonego rozwoju ? rozwoju gospodarczego, rozwoju społecznego i ochrony środowiska ? jako niezależnych i wzajemnie wzmacniających się filarów. Ograniczenie ubóstwa, zmiana wzorców konsumpcji i produkcji oraz ochrona i zarządzanie bazą zasobów naturalnych dla rozwoju gospodarczego i społecznego stanowią nadrzędne cele i istotne warunki zrównoważonego rozwoju.

W Johannesburgu m.in. zobowiązano się:

• do 2015 roku zmniejszyć o 50% liczbę osób żyjących poniżej granicy ubóstwa,
• do 2015 roku zmniejszyć o połowę liczbę osób bez dostępu do wody pitnej,
• do 2020 roku poprawić standard życia co najmniej 100 milionów mieszkańców obecnie istniejących slumsów,
• do 2010 roku doprowadzić do znacznego osłabienia tempa wymierania rzadkich odmian fauny i flory,
• do 2015 roku odnowić w morzach i oceanach zasoby ryb,
• do 2020 roku zaprzestać wytwarzania i stosowania środków chemicznych w sposób szkodliwy dla ludzi i środowiska,
• do roku 2015 zmniejszyć o dwie trzecie wskaźnik śmiertelności wśród niemowląt i dzieci oraz o trzy czwarte wskaźnik śmiertelności okołoporodowej matek,
• ułatwić dostęp do tanich odnawialnych źródeł energii, etc.

Więcej:

http://www.mos.gov.pl/rio10/index.html